Những con cá nhỏ yêu quý!

Hồi còn bé, tôi đã nuôi những con cá nhỏ trong lọ thuỷ tinh, những con cá kiếm, hắc mô ni, cá vàng, cá thái hà... Thế rồi mẹ tôi mua cho tôi chiếc bể thuỷ tinh nhỏ, tôi thường đi bắt giun cho chúng và thật vui sướng khi chúng đẻ ra những đàn cá nhỏ li ti. Trước khi chúng đẻ mẹ tôi lại mua thêm cho tôi một chiếc bể nữa để nuôi cá con, tránh trường hợp chúng sẽ bị những con cá lớn ăn mất. Cá vàng thì rất khó chăm sóc khi chúng đẻ, có khi cá mẹ không dủ sức vượt
cạn và phải chết thật đau thương! Nhưng những con cá thái hà, cá kiếm thì vượt cạn dễ dàng hơn, tôi đã từng có nhiều đàn cá nhỏ và chia chúng cho các bạn hàng xóm.
Trong nhà tôi có 2 chiếc bể và mấy lọ cá cảnh, ai đến chơi cũng khen tôi mát tay, khiến tôi vô cùng sung sướng... Thấm thoát đã hơn 40 năm rồi! Giờ đây, để nhớ lại những ngày ấu thơ thuở ấy, tôi đã làm 1 chiếc bể xi măng trong vườn để nuôi cá cảnh. Có lẽ vì mát tay mà chỉ với 2 con cá kiếm ban đầu, mấy tháng sau tôi đã có mấy đàn cá kiếm lớn nhỏ khác nhau. Cũng như thuở ấy, tôi lại đem chia những con cá nhỏ cho những người hàng xóm và họ hàng của tôi.

Một hôm chị con bác tôi tới chơi và cho biết:

- Mày không mát tay bằng tao đâu! Mấy con cá mày cho tao hôm trước bây giờ đẻ ra hàng đàn, nhiều hơn đàn cá của mày nhiều!

Cháu tôi cũng phụ hoạ:

- Bởi vì bể cá nhà cháu to hơn bể cá nhà chú nhiều, cháu mua thức ăn cho cá hẳn hoi chứ không cho chúng nó ăn cơm nguội như chú đâu...Hôm nào chú sang mà xem, bây giờ bể nhà cháu cá cứ bơi hàng đàn, hàng đàn, đếm không nổi...Ai đến chơi muốn bắt bao nhiêu thì bắt, cứ thoải mái...

Anh Dương là bạn hàng xóm thân thiết của tôi, anh hơn tôi 1 tuổi và cũng ở Liên Xô cũ trong thời gian tôi học đại học ở đây nên chúng tôi có nhiều điểm chung. Anh đã mua về 3 chiếc bể thuỷ tinh rất đẹp với những rong rêu, cây cảnh có hoa như thật. Khi bố con anh bê 2 chiếc bể sang nhà tôi, mẹ tôi hỏi:

- Sao bố con anh lại cho bà những 2 chiếc bể?

Thằng cháu vội kêu lên:

- Không phải đâu! Cháu chỉ biếu bà 1 chiếc thôi! Nhưng cháu mang sang 2 chiếc để cho bà chọn 1, bà chọn cái nào cũng được!

Con trai anh Dương bắt 1 loạt cá vào bể để xin tôi mang về, anh nhắc con đừng tham như thế, vì chỉ cần 2 con rồi sau này chúng sẽ lại đẻ ra rất nhiều. Cháu không nghe, bởi vì biết đến bao giờ thì chúng nó mới đẻ? Thế mà trong bể của tôi thì vẫn còn rất nhiều!

Có được chiếc bể thuỷ tinh thật đẹp, tôi vớt hơn chục con cá kiếm vào bể, chúng bơi lượn nháo nhác và lạ thay khi tôi thả cho chúng mấy hạt cơm thì chúng coi như không thấy. Chị giúp việc bảo tôi:

- Chú có thấy không? Mọi khi cứ vất cơm xuống là chúng nó tranh nhau ăn, thế mà bây giờ chúng nó chẳng thèm ăn, tại vì cái bể này tuy đẹp thật đấy, nhưng bể bé quá làm cho chúng nó cảm thấy mất tự do, chúng nó cứ lao đầu vào thành bể để tìm cách thoát thân chú đã thấy chưa?

Tôi không tin rằng những con cá này lại có thể yêu tự do như người, tôi cho rằng chúng chưa quen với nơi ở mới mà thôi! Bởi vậy tôi đã bỏ ngoài tai những lời của chị giúp việc. Nhưng tới tận ngày hôm sau những con cá nhỏ vẫn chưa quen với nơi ở mới, chúng vẫn lồng lộn tìm cách thoát thân và không thèm ăn, còn tôi thì vẫn tin rằng rồi chúng sẽ quen với nơi ở mới, sẽ quen với chiếc bể kính đẹp mắt của tôi! Thế rồi cho tới gần trưa ngày thứ 3, bỗng nhiên tiếng chị giúp việc kêu to:

- Trời ơi! Cá chết hết cả rồi chú Quang ơi! (Ở nhà tôi mọi người vẫn gọi tôi là Quang, vì hồi nhỏ đi sơ tán tôi bị trùng tên với cụ chủ nhà nên phải tránh phạm huý).

Tôi từ trên nhà chạy xuống sân và nghe chị giúp việc không ngừng kêu than, chị thương cho những con cá nhỏ, chị cho rằng chúng bị chết vì đã bị tước mất tự do! Tôi đứng ở sân nhìn ra chiếc bể kính ngoài vườn, những con cá nhỏ nằm phơi bụng trong bể, chúng đã chết cả rồi!

Chúng tôi ngồi suy nghĩ, tranh luận xem tại sao nhưng con cá nhỏ phải chết?

Chị giúp việc bảo tại chúng đang sống ở chiếc bể to, có rong rêu thật, nay bị tù túng trong chiếc bể kính tuy đẹp, nhưng chật hẹp, rong rêu đẹp nhưng là đồ giả! Chúng nó không chịu nổi cảnh tù túng này nên đã không thèm ăn và chịu chết còn hơn!

Tôi cho rằng chúng không ăn cũng không thể chết nhanh đến vậy, vì có khi cả tuần hoặc lâu hơn tôi mới cho chúng ăn mà chúng đâu có sao! Có thể chúng đã chết vì thiếu oxy để thở, vì anh họ tôi có làm hộ tôi chiếc nắp đậy và mở khe hở lấy khí thở nhỏ quá chăng? Cũng có thể chúng chết vì nắng nóng quá?

Chị giúp việc phản đối:

- Nếu chết vì ngạt thở thì chúng đã chết ngay từ hôm qua, hôm kia rồi. Nếu chết vì nắng nóng cũng vô lý, 2 hôm trước nắng nóng hơn nhiều,... không có 1 lý do nào khiến chúng phải chết ngoài lý do bị tù túng, bị tước mất tự do!

Chúng tôi không thể tìm được thêm được 1 lý do nào khác khiến chúng phải chết nữa!

Tôi về phòng nghĩ mãi, nghĩ mãi...và chả tìm thấy ly do nào khiến cho những con cá nhỏ của tôi phải chết ngoài lý do chị giúp việc đã nêu! Phải chăng những con cá nhỏ của tôi đã chết vì yêu tự do? Ôi những con cá nhỏ yêu quý!