Tục ngữ về “Yêu” trong tiếng Anh và tiếng Việt

Yêu nhau lắm, cắn nhau đau

(Trích lược)
Bài nghiên cứu nhằm khảo sát các đặc điểm ngôn ngữ của tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt. Đặc biệt là cấu trúc ngữ pháp, nét nghĩa ẩn chứa bên trong mỗi câu tục ngữ, nét tương đồng và dị biệt giữa tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt.
Từ khóa / Key words: tục ngữ về "yêu",  love proverbs

1. Đặt vấn đề

Tục ngữ được cấu tạo dựa trên những kinh nghiệm hay hiện tượng được đúc kết qua nhiều thế hệ.
Tục ngữ được xem là đơn vị ngôn ngữ văn hóa vì chúng rất gần gũi với đời sống con người. Trong thực tế, tục ngữ được sử dụng rộng rãi trong lời nói và văn học. Tuy nhiên, do đặc điểm và các nét nghĩa khác nhau ở từng vùng, tục ngữ gây ra rào cản đối với người học tiếng Anh dẫn đến nhưng hạn chế trong việc biên dịch các tục ngữ tiếng Anh sang tiếng Việt và ngược lại.

2. Mục tiêu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu

2.1 Tổng quan - Cơ sở lý luận

Theo Chris Fox and Rosalind Combley (2009), "Love" – "Yêu" là trạng thái tình cảm của chủ thể này đối với một chủ thể khác ở mức cao hơn sự thích thú và được nảy sinh từ sự hấp dẫn về giới. Theo Từ điển tiếng Việt (2010), "Yêu" có nghĩa là có tình cảm thắm thiết dành riêng cho một người khác giới nào đó, muốn chung sống và cùng nhau gắn bó cuộc đời.
Mieder (1984:5) định nghĩa Tục ngữ là một câu ngắn gọn, súc tích dễ nhớ, phổ biến trong dân gian, chứa chân lý, đạo đức, quan điểm truyền thống dưới các hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ, và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Trong tiếng Việt, Vũ Ngọc Phan (1978) định nghĩa Tục ngữ là một câu tự nó diễn đạt trọn vẹn một ý, một nhận xét, kinh nghiệm, luân lý, có khi là sự phê phán.
Tục ngữ về "yêu" là những tục ngữ đáp ứng định nghĩa về tục ngữ và biểu thị nghĩa về tình yêu nam nữ.

2.2. Vấn đề nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu

2.2.1 Vấn đề nghiên cứu:

• Phân tích ngữ nghĩa và cấu trúc ngữ pháp của các câu tục ngữ về Tình yêu nam nữ trong tiếng Anh và tiếng Việt.
• So sánh các nét tương đồng và dị biệt giữa tục ngữ về Tình yêu nam nữ trong tiếng Anh và tiếng Việt.

2.2.2 Phương pháp nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả định tính với các bước sau:

• Xác định và thu thập dữ liệu có chứa tục ngữ về "Love" trong tiếng Anh và tiếng Việt.
• Phân tích đặc điểm ngữ pháp và ngữ nghĩa của tục ngữ về "yêu"
• Tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ tiếng Anh và tiếng Việt.

2.3 Kết quả nghiên cứu

2.3.1 Đặc điểm ngữ pháp của tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt 
Khi nghiên cứu cấu trúc của tục ngữ như đơn vị cấu tạo nghĩa, ta thấy rằng nghĩa của tục ngữ được hình thành từ các từ, cụm từ tạo nên nó, chính vì thế cách thức sắp xếp từ, từ loại , cấu trúc câu đóng vai trò quan trọng, góp phần tạo nên ý nghĩa cho câu tục ngữ.
Bảng2.1 Tóm tắt cấu trúc của tục ngữ về tình yêu trong tiếng Anh và tiếng Việt

Tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt đều được hình thành từ các loại câu đơn, câu ghép và câu tỉnh lược. Chúng còn có chung cấu trúc ở dạng câu đơn SVO, SVC, cấu trúc ở dạng câu ghép SVA//SVA. Cấu trúc câu đơn chiếm gần một nửa trong tổng số tục ngữ về "yêu" của tiếng Anh và tiếng Việt. Cấu trúc song song như Out of sight, out of mind; Kết bạn trước, thề ước sau được sử dụng ở cả hai ngôn ngữ. Tuy nhiên, có những điểm khác nhau về ngữ pháp trong tục ngữ về "yêu" của tiếng Anh và tiếng Việt. Trong tiếng Anh, các cấu trúc trong mỗi loại câu đa dạng và phức tạp, còn trong tiếng Việt, cấu trúc hạn chế và đơn giản. Cấu trúc câu phức được sử dụng trong tục ngữ Anh nhưng lại không tồn tại trong tục ngữ Việt. Ngoài ra, các cấu trúc trong mỗi loại câu tiếng Anh không hoàn toàn tương ứng với trong tiếng Việt. Tần suất xuất hiện của mỗi loại câu và mỗi cấu trúc trong tiếng Anh và tiếng Việt cũng khác nhau. Trong khi đa phần tục ngữ tiếng Anh về "yêu" được hình thành từ câu đơn, câu ghép, câu phức, đa số tục ngữ tiếng Việt lại được cấu tạo từ câu đơn va câu tỉnh lược.

2.3.2. Đặc điểm ngữ nghĩa của tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt
a. Sức mạnh của tình yêu
In English: Love conquers all; Love laughs at locksmiths; Love will find a way.
In Vietnamese Một túp lều tranh hai quả tim vàng. Có tình yêu hơn vạn bạc.
b. Sự mù quáng trong tình yêu
In English Love is blind; Love sees no faults; Love is without reason.
In Vietnamese Yêu đương là mù quáng; Yêu nhau củ ấu cũng tròn.

c. Cãi vả trong tình yêu
In English Lover's quarrels are soon mended; The quarrel of lovers is the renewal of love; Jove laughs at lover's perjuries.
In Vietnamese: Thương nhau lắm, cắn nhau đau; Giận thì mắng, lặng thì thương.

d. Tác động của sự xa cách đối với tình yêu
In English: Absence sharpens love, presence strengthens it; Out of sight, out of mind.
In Vietnamese Xa mặt cách lòng.

e. Mối quan hệ giữa Yêu và Ghét
In English: Love and hate are blood relations; He that cannot hate cannot love.
In Vietnamese: Thương nhau lắm, cắn nhau đau; Còn yêu còn giận, hết giận hết yêu.

2.3.3 Các biện pháp tu từ trong tục ngữ về "Yêu" trong tiếng Anh và tiếng Việt
Nghĩa của câu tục ngữ có thể được hình thành từ một nhiều phép tu từ như: so sánh, tỷ dụ. ẩn dụ, hoán dụ, ngoa dụ... nhưng phổ biến nhất vẫn là ẩn dụ và hoán dụ.
Ẩn dụ dựa trên tương quan tương đồng, khái niệm về "yêu" và "tình yêu" bị thay thế bởi một khái niệm khác, trên căn bản so sánh ngầm, vế bị so sánh và liên từ để so sánh bị ẩn, chỉ còn lại vế đem ra so sánh. Ví dụ: Tình yêu là liều thuốc độc.

Hoán dụ miêu tả quan hệ tượng trưng. Chẳng hạn, Yêu nhau lắm, cắn nhau đau.
Trường nghĩa về vật chất đã chuyển hóa thành trường nghĩa tinh thần, cắn (hành động tác động vào ai/vật bắng răng) đại diện cho sự làm tổn thương nhau trong tình yêu và đau (cảm giác khi bị tác động mạnh vào cơ thể) đại diện cho nỗi đau về tâm hồn, tình cảm.

Bảng 2.3
Các biện pháp tu từ thường gặp trong tục ngữ về "yêu" tiếng Anh và tiếng Việt

3. Kết luận

Trong số tất cả các biện pháp tu từ, ẩn dụ chiếm tỷ lệ lớn nhất với 51% trong tục ngữ Anh và 68.5% trong tục ngữ Việt. Trong khi 34% câu tục ngữ về "yêu" trong tiếng Anh được sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ thì chỉ 13.5% tục ngữ Việt chứa hình ảnh hoán dụ. Các biện pháp tu từ còn lại chiếm phần nhỏ trong cả hai ngôn ngữ

Nguyễn T. Kiều Diễm*@ và TS. Ngũ Thiện Hùng*

(*) Khoa Tiếng Anh, Trường Đại học Ngoại Ngữ, Đại học Đà Nẵng 

(@) kieudiemdhnn1804@gmail.com

Mời các bạn độc giả yêu thích tiếng Anh nghe một bài hát hay, rất tình cảm của Christina Perri - "A Thousand Years". Trong bài hát có câu "I have loved you for a thousand years I'll love you for a thousand more..." ;)