Văn hoá trồng cây và môi trường

Cây ổi quê

Ngày xưa Quản Trọng bên Tàu đã từng nói "thập niên chi kế mạc như thụ mộc" ... (Vì lợi ích mười năm thì trồng cây). Trong cuộc đời chúng ta, từ khi biết tư duy hẳn ai cũng thấy cây xanh như một phần của cuộc sống như nắng gió và ... cái đó.
Cũng vì cây xanh quá đỗi gần gũi nên có khi vai trò của nó bị xem thường, sức hấp dẫn của nó bị bỏ qua, đến một khi bừng mắt dậy, có khi rừng xưa đã ... khép, ruộng kia đã bê tông hoá, hồ kia đã lấp, và thế hệ trẻ em chỉ còn biết đến những thứ cây nhân tạo, cây cột điện, cây đèn đường ...
Không có cây, chim chóc bỏ ta đi, côn trùng bỏ ta đi, trái đất thừa cac bô níc và nóng dần lên... Vv và vv. Trẻ em có thể sáng tạo ra những thứ game chấn động như "flappy bird" nhưng có khi chẳng thuộc tên biết mặt một vài loại chim cũng như một và loại hoa lá cành ...

Thực phẩm và chất dinh dưỡng từ cây trái sẽ được canh tác một cách công nghiệp hoá ... Đủ chất để duy trì những thế hệ tiếp nối mang bản sắc "hiện đại, công nghiệp".
Ngày bé ai mà không đã từng trèo cây hái quả, trèo me trèo sấu trèo cây cơm nguội trèo cây đa trèo cây muỗm trèo cây cau, ...vv  có kẻ tâm thần ở Hà nội từng ngủ đêm trên ... Ngọn cây bàng. Thích thú nhất là trèo cây ổi, cành ổi dai, không giòn, ổi xanh ăn chát xít, búp ổi ăn vào chống ... đau bụng. Cành táo, cành na cành hồng xiêm đều có thể trèo được, vì không quá cao, những cây trèo nguy hiểm là cơm nguội, xà cừ, me, sấu, vì chúng quá cao, bên dưới thường là ...đường nhựa hoặc hàng rào sắt. Buổi trưa hè tiếng kêu râm ran, dùng que dính đi tìm dính ve dính chuồn chuồn đổ dế chọi dế trong ống  bơ, bắt bọ dừa cánh cam, bị bọ xít đái ... Vv và vv. Ngày nay trẻ em có lẽ không còn thơ ngây như trước, chúng chỉ thích đồ chơi plastic và game điện tử và có lẽ chúng cũng chẳng "ke" đến ve dế ếch nhái cá chim.

Khi đến một đô thị điều đầu tiên là cây xanh, ít nhất phải có vườn bách thú bách thảo, cây toả bóng trên các đại lộ lớn, công viên lâu đài cổ, sông nước, như New York có Central Park, rộng hàng trăm ha, London có Kew Botanical Garden nơi có nhà kính concervatory lưu giữ tiêu bản và ngân hàng hạt giống của các loại cây quý  hiếm trên thế giới mà trong thời kỳ "thực dân đế quốc xài lang" đã đi thu lượm từ khắp nơi trên thế giới bởi những nhà tự nhiên học như Charles Darwin, ... Cao cấp hơn, những thành phố như London Paris New York còn có bảo tàng Tự nhiên học, Nơi trưng bầy những di tích khủng long, hoá thạch, sự sống đại dương ... Vv và vv.

New York Central Park

Đến Paris không thể không ghé Vườn Luxembourg, nơi vua Louis 14 đã ganh đua với chính bộ trưởng tài chính của mình trong thú chơi công viên kiểu Pháp. Kết quả vì đố kỵ đã tống giam tay bộ trưởng kia và bắt luôn nhà thiết kế vườn của anh ta vê xây cho mình vườn Luxembourgh lộng lẫy, đến mức Pie đại đế cũng phải ... đua theo và cho xây vườn mùa hè Letnhi Sad ở St Petersburg.

Công viên Tuileries

Nam âu, Tây ban nha, Ý Hy lạp ... Vv nổi tiếng với những khu vườn Đia Trung Hải với những chủng loại cây chịu hạn như ô liu, thông, tùng và cây Cypress, một loại thông đuôi ngựa cao vút nhọn thẳng tăp trồng thành hàng ven đường...

Vườn Mùa Hè St Petersburg

Ai đã đến Singapore chắc thích thú với khu vườn Garden by the Bay, với hàng ngàn loại Xương rồng hoa đá ,... Vv.  Nhưng Vườn của Singapore chỉ là móng tay so với nghệ thuật vườn tược của Nhật bản, mình chưa có dịp đi Di Hoà Viên và Tô Châu để so sánh nhưng có lẽ Di Hoà Viên cũng chỉ ngang cơ với những Ginkaku Ji và Kinkaku Ji của cố đô Kyoto mà thôi, mà cũng có khi thua xa lắc. Người Nhật quả là yêu cây tối đa, trên đường phố những cây ngân hạnh được tỉa xén kỹ lưỡng, gốc được chống nẹp chắc chắn, phòng gió bão, những cây thông bạt phong được kê chống tỷ mỷ, dàn hoa đậu tía được buộc bằng tre đằng ngà, cây tùng được neo lên cột cao chống đổ cành gẫy cành do tuyết nặng, các loại cây phong, tuyết tùng được chăm tỉa như nghệ nhân làm tóc.

Chùa Vàng Kyoto

Nếu so Chinese Garden ngay giữa Sydney làm giả trang vườn cảnh Trung quốc thì Chinese Garden đẹp nhưng không tinh xảo bằng các khu vườn rêu Mos Garden ở Kyoto hay Tokyo.

Đời là một thời để đi, đi là một thời để xem, để ngắm để chiêm nghiệm và thays được sự vĩnh cửu của văn hoá cây trồng, ở một nơi thiên nhiên ưu đãi như thế mà rừng nguyên sinh thì teo tóp, cây nhiệt đới quý hiếm thì bị chặt hạ, công viên thì bị lấn chiếm, chùa chiền thì bị "trùng tu" một cách thiếu kỹ lưỡng sẽ làm mất đi những bản sắc văn hoá đã từng có ở như ở những đô thị VN.

Chùa bạc Kyoto

Những khu rừng già gần London luôn có hươu nai chồn cáo, những cây sồi cổ thụ luôn được đánh số bảo vệ những nhà lâm học (aborist) thường xuyên khám bệnh cho cây, chăm sóc rễ cây bằng máy phun tia nước, thổi bụi rêu,...các loại sóc nhím chồn được ghi hình và điều chỉnh số lượng bằng đặt bẫy những loài có hại,  côn trùng được nghiên cứu tỷ mỷ bằng cách đặt lưới đêm, các nhà môi trường Úc đã thành công trong việc cứu nguy một giống chim chích trên đảo Nam Thái bình dương gần tuyệt chủng (chỉ còn vài chục con ) nhưng trong quá khứ người Anh đã vô tình đem theo chuột thỏ đến Úc và New Zealand dẫn đến thảm hoạ sinh thái, hiện nay vùng Far north Quếnland của Úc vẫn bị khốn khổ vì nạn Cóc Mía (Cane Toad) quá tràn lan vì không có đối thủ trị chúng. Vùng Miami Florida thí bị nạn trăn Burma Python lấn chiếm vùng đầm lầy ...

Cây sồi cổ thụ

TN 2014