"Thành phố tuổi ấu thơ" ("Город детства") hay "Green fields"?

Lẽ ra tôi chưa "xuất tủ" bài này, nhưng vì thằng bạn cùng lớp khích bác quá nên phải "nghĩa lộ" chiêu thức. Mong ACE đừng học lỏm nhé! "Tuổi thơ nào... khó mấy ai?".

Câu chuyện sau đây tôi kể, dám chắc là không ai biết mặc dù nội dung về một ca khúc mà dám chắc là ai cũng biết.

Tôi nghe bản nhạc này từ những năm 70, thoạt tiên tôi nghĩ là bản nhạc không lời. Sau khi giải phóng miền Nam mới được biết đấy là ca khúc "Green fields", bản dịch ra tiếng Việt là "Đồng xanh":

Đồng xanh là chốn đây thiên đàng cỏ cây là nơi bầy thú hoang đang vui đùa trong nắng say...

Ta yêu đồng xanh như đã yêu thương con người ta thương đôi tình nhân kia như gió thương yêu mây trời...

Ý tưởng ban đầu luôn đọng mãi trong ta và luôn luôn đúng. Chính vì vậy ở bên Nga, một hôm tôi mời ông Thày Nga đến nhà chơi và bật bản nhạc này cho Thày nghe. Mắt ông sáng lên và ông lẩm nhẩm hát theo, tôi hồ hởi bắt chuyện:

- Chắc Thày cũng biết bài này, dịch ra tiếng Nga là: "Зелённое поле"

Ông bĩu môi:

- Gì mà "зелённое"? (chắc ông nghĩ tôi nói về đồng đô la Mỹ)! Bài này là "Город детства" (dịch ra tiếng Việt "Thành phố tuổi ấu thơ").

Mắt ông mơ màng như về cõi cực lạc. Hồi đó tôi còn trẻ con lắm nên nổi hứng cãi thầy:

- Dạ thưa Thày, bài này nhạc xuất phát từ Mỹ và tên của nó là "Green fields"!

Mắt ông tối lại rồi nói:

- Nhạc thì tôi không biết nhưng bài này đã được hát ở Nga từ những năm 60 với tiêu đề "Thành phố tuổi ấu thơ" do Edita Perkha hát.

Lúc đó tôi thầm nghĩ: "Chẳng nhẽ mình sai? Làm sao dịch tên bài hát ra tiếng Nga lại thành "Город детства"? Làm gì có thành phố nào ở đây?". Từ đó trong tôi luôn có dấu hỏi về xuất xứ bài hát này ở Mỹ và ở Nga.

Mãi tới gần đây đọc trên mạng mới thấy cuộc tranh luận sôi nổi về bài hát này và tôi mới vỡ nhẽ ra là cả Tôi và ông Thày không ai sai cả!

Tại sao tôi không sai, tôi xin trích dẫn ra đây bằng tiếng Nga (vì ngại chuyển ngữ ra tiếng Việt mất thời gian và không gian của ACE):

"Greenfields" была написана в 1956 году участниками американской фолк-группы "The Easy Riders" (Terry Gilkyson, Richard Dehr and Frank Miller), а мир ее узнал четырьмя годами позже - в 1960-м году и в исполнении группы "The Brothers Four". Их сингл "Greenfields" стал вторым в американских чартах. Интересно, что группа "The Brothers Four" существует и концертирует по сегодняшний день, три года назад отметив 50-летний творческий юбилей. Впрочем, из первоначального состава там остался только контрабасист Боб Флик.

Omsk train station

Tại sao ông Thày không sai:

Позднее, поэт Роберт Рождественский перенес эту песню на советскую почву, написав на ее мелодию новые стихи. Вот как он сам об этом пишет:И песня об Омске у меня есть — "Город детства", её поет Эдита Пьеха. <...> Я привез откуда-то эту мелодию, бредил, бредил ею и, наконец, написал стихи. Потом лишь узнал слова песни: единственное, что совпало — и они о детстве. Мне рассказывали, что в Канаде перевели мои стихи и даже решили, что они лучше. Человек на разных этапах заново переживает свою жизнь. Это какое-то осмысление себя, и здесь присутствуют не только детство, не только Омск. Но в то же время — и детство, и Омск

Dưới đây là lời bài hát tiếng Nga và tiếng Mỹ:

Город детства Муз. Шотландские народные, сл. Р. Рождественский (Gilkyson T. - Р.Рождественский) Где-то есть город тихий, как сон Пылью текучей по грудь занесён В медленной речке вода как стекло Где-то есть город в котором тёпло Наше далёкое детство там прошло Ночью из дома я поспешу В кассе вокзала билет попрошу Может впервые за тысячу лет Дайте до детства плацкартный билет Тихо кассирша ответит: "Билетов нет" Билетов нет Ну что, дружище, как ей возразить Дорогу в детство где ещё спросить А может просто только иногда Лишь в памяти своей приходим мы туда В городе этом сказки живут Шалые ветры с собою зовут Там нас порою сводили с ума Сосны до неба, до солнца дома Там по сугробам неслышно шла зима Дальняя песня в нашей судьбе Ласковый город- спасибо тебе Мы не приедем, напрасно не жди Есть на планете другие пути Мы повзрослели, поверь нам, и прости Ты нас прости

Greenfields Once there were green fields kissed by the sun. Once there were valleys where rivers used to run. Once there were blue skies with white clouds high above. Once they were part of an everlasting love. We were the lovers who strolled through green fields. Green fields are gone now, parched by the sun. Gone from the valleys where rivers used to run. Gone with the cold wind that swept into my heart. Gone with the lovers who let their dreams depart. Where are the green fields that we used to roam ? I'll never know what made you run away. How can I keep searching when dark clouds hide the day. I only know there's nothing here for me. Nothing in this wide world, left for me to see. Still I'll keep on waiting until you return. I'll keep on waiting until the day you learn. You can't be happy while your heart's on the roam, You can't be happy until you bring it home. Home to the green fields and me once again

Quả thực đến khi đặt hai lời bài hát cạnh nhau, ta mới thấy sự vĩ đại của nhà thơ Р. Рождественский. Tên ông ấy là Robert và chắc là có xuất xứ từ Mỹ. Bài thơ tiếng Nga của ông hay hơn hẳn tiếng Mỹ và vì vậy đối với giới trẻ Nga "Город дества" có xuất xứ từ Nga. Không những thế nhiều người yêu tiếng Nga trên toàn thế giới yêu cầu dịch ngược từ tiếng Nga sang tiếng Mỹ nội dung của "Thành phố tuổi ấu thơ". 

Xin copy một đoạn dưới đây của giới trẻ Nga:

Ну, как нетрудно убедиться, поэт имеет в виду слова какой-то совсем другой песни, да и в каком смысле он "привез откуда-то эту мелодию" тоже загадка. Но в любом случае, надо признать, что новый текст тоже оказался хорошим. А вот аранжировка и исполнение, по сравнению с американским оригиналом сильно проигрывают.

Это ужасно интересная информация! Добавлю совсем немного. Исполнение на английском языке советским людям было откуда-то знакомо, но я был уверен, что это нашу песню поют на английском, а не наоборот. Историю песни никто никогда не рассказывал и когда ее пускали, не сообщали что это и кто это. Типа сами все знаете.

Tôi xin kết thúc bài viết ở đây vì nó đủ dài, máy tính của tôi có thể đánh tiếng Nga nhưng như thế lại khó khăn cho những người chưa từng học ở Nga. Thêm vào đó nếu chuyển ngữ sang tiếng Việt thì lại không hưởng thụ được hoàn toàn vẻ đẹp của tiếng Nga.

Tôi đăng bài này một phần cũng vì ông Thày Nga tôi vừa mất!! (Thày tôi cũng chạc tuổi Thày Khải của chúng ta).

Nguyễn Công Thành

PS: Nếu Việt Hải, Tuấn Nguyễn và Triều Dương phối hợp với nhau cho ra bản dịch tiếng Việt (hát được) lời Nga của "Thành phố tuổi ấu thơ" thì hay biết bao nhiêu!!!